ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ - Η Ύπαρξη σαν Αυθεντικότητα

Λίγοι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να είναι ο εαυτός τους. Οι περισσότεροι υιοθετούν ρόλους, παίζουν παιχνίδια, φοράνε μάσκες, ή βάζουν προσωπεία. Δεν πιστεύουν ότι ο αυθεντικός εαυτός τους είναι αποδεκτός. Δεν ήταν ούτε από τους γονείς τους. "Μην είσαι τόσο θλιμμένος," λέει η Μητέρα. "Κανείς δεν θα σε αγαπήσει. Χαμογέλασε λίγο." Και έτσι το παιδί φοράει μια μάσκα με χαμόγελο για να είναι αγαπητό. "Τράβα πίσω τους ώμους σου, όρθωσε το στήθος σου," λέει ο Μπαμπάς στο νεαρό γιο του, που αρχίζει να υιοθετεί αυτό το προσωπείο ανδροπρέπειας. Οι ρόλοι και τα παιχνίδια σε γενικές γραμμές αναπτύσσονται εσωτερικά, σαν απάντηση στις μη λεκτικές απαιτήσεις και πιέσεις των γονιών. Οι μάσκες, τα προσωπεία και οι ρόλοι δομούνται στο σώμα γιατί το παιδί πιστεύει ότι με αυτή τη στάση θα κερδίσει και πάλι την αποδοχή και αγάπη των γονιών του. Το σώμα μας διαμορφώνεται από κοινωνικές πιέσεις στην οικογένεια που διαμορφώνουν το χαρακτήρα και καθορίζουν το πεπρωμένο... αυτό που εμείς πρέπει να προσπαθήσουμε να ικανοποιήσουμε για να κερδίσουμε αποδοχή και αγάπη.

Η αγάπη δεν μπορεί να κερδηθεί, γιατί είναι μια αυθόρμητη έκφραση συναισθήματος και ζεστασιάς σαν απάντηση στην ύπαρξη ενός άλλου ατόμου. Είναι, "Σ΄ αγαπώ," και όχι "Αγαπώ αυτό που κάνεις." Η αγάπη υποδηλώνει την αποδοχή που είχαν αρνηθεί στο παιδί. Από τη στιγμή που επιτρέπουμε στον εαυτό μας να πάρει ένα ρόλο, αποκτούμε το πεπρωμένο να απορριφθούμε, γιατί ήδη εμείς οι ίδιοι έχουμε απορρίψει τον εαυτό μας. Παρόλα αυτά, αγωνιζόμαστε να κάνουμε αυτό το ρόλο πιο επιτυχημένο, ελπίζοντας να καταφέρουμε να ξεπεράσουμε το πεπρωμένο, αλλά βρίσκουμε τον εαυτό μας πιο μπλεγμένο σε αυτό. Είμαστε πιασμένοι σε ένα φαύλο κύκλο που κλείνει όλο και πιο πολύ, που περιορίζει τη ζωή μας και την ύπαρξή μας.

Γιατί δεν παρατάμε το ρόλο, δεν σταματάμε το παιχνίδι, δεν ρίχνουμε το προσωπείο, ή δεν βγάζουμε τη μάσκα; Η απάντηση είναι ότι δεν καταλαβαίνουμε την απουσία αυθεντικότητας στη παρουσία μας και τη συμπεριφορά μας. Η μάσκα ή το προσωπείο έχουν γίνει κομμάτι της ύπαρξής μας. Ο ρόλος έχει γίνει για μας δεύτερη φύση και έχουμε ξεχάσει ποια ήταν η προηγούμενη φύση μας. Έχουμε ταυτισθεί τόσο πολύ με το ρόλο και το παιχνίδι, που δεν μπορούμε να συλλάβουμε τη πιθανότητα να είναι διαφορετικά.

Το μέσο άτομο έρχεται στη θεραπεία λόγω των δυσκολιών στη προσωπικότητά του ή στη συμπεριφορά του, που του δημιουργούν η κατάθλιψη, το άγχος, ή η ματαίωση. Η επιθυμία του είναι να ξεφορτωθεί αυτά τα ενοχλητικά συμπτώματα. Δεν θέλει να αλλάξει ριζικά, δηλαδή, χαρακτηρολογικά. Πιθανόν, να μη μπορεί να δει την ανάγκη για μια τέτοια αλλαγή. Αισθάνεται ότι δεν είναι επιτυχημένο, ότι ο χαρακτήρας του δεν το βοηθά και θέλει να μάθει πώς θα το πετύχει. Η μεγάλη γκάμα βιβλίων ψυχολογίας που υπάρχουν στην αγορά και μιλάνε ή διδάσκουν Πώς να Το Κάνεις απαντούν σε αυτή την επιθυμία. Δίνουν συμβουλές για το πως να κάνεις φίλους, πώς να επηρεάζεις τους ανθρώπους, πώς να είσαι πιο δυναμικός ή πιο σεξουαλικός κ.λπ.. Σε ένα επιφανειακό επίπεδο αυτά τα βιβλία μπορεί να παρέχουν κάποια βοήθεια στους ανθρώπους. Αλλά δεν αγγίζουν το πραγματικό πρόβλημα, το οποίο αρνείται στο άτομο την αίσθηση ολοκλήρωσης, ειρήνης και χαράς. Αυτό το πρόβλημα είναι ο φόβος να είναι κανείς ο εαυτός του, ο φόβος ότι ο πραγματικός εαυτός του είναι σταμπαρισμένος, ανεπαρκής και μη αποδεκτός. Αυτός ο φόβος τον υποχρεώνει να κρύβει τα αυθεντικά του συναισθήματα, να έχει για έκφραση μια μάσκα και να αποδέχεται το ρόλο που του ζήτησαν. Οι περισσότεροι άνθρωποι συμφωνούν με την ιδέα ότι η ζωή είναι ένα παιχνίδι και ότι για να είναι κανείς επιτυχημένος πρέπει να μάθει πώς να το παίζει. Με τέτοια στάση, το άτομο προετοιμάζεται να τροποποιήσει το ρόλο του. Αυτό για το οποίο δεν είναι προετοιμασμένο, είναι να αφήσει αυτό το ρόλο και να είναι ολοκληρωτικά ο εαυτός του. Αυτό δείχνει τρομακτικό. Όμως, αν δεν αντιμετωπίσουμε το χαρακτήρα μας, δεν μπορούμε να αποφύγουμε και το πεπρωμένο που ορίζει.

Το πρώτο βήμα στη θεραπεία, είναι η ανακάλυψη του ρόλου που το άτομο παίζει στη ζωή. Ή μπορούμε να πούμε ότι η θεραπεία αρχίζει με μια ανάλυση του χαρακτήρα του ατόμου. Μέχρι να γίνει αυτό δεν μπορούμε να πάμε πίσω από το προσωπείο, εκεί που βρίσκεται ο πραγματικός άνθρωπος. Αλλά αυτό είναι μόνο το πρώτο βήμα. Πρέπει κανείς να καταλάβει γιατί υιοθετήθηκε αυτός ο ρόλος στο παρελθόν και ποια λειτουργία εξυπηρετεί στο παρόν. Πρέπει επίσης να αποσαφηνιστεί η σχέση του ρόλου με τη σεξουαλικότητα και το Οιδιπόδειο πρόβλημα. Μια λειτουργία του ρόλου ή της μάσκας, είναι να κρύβει από το ίδιο το άτομο αυτές τις πλευρές της προσωπικότητας που είναι πολύ επώδυνες ή πολύ τρομακτικές για να τις δει και να τις αντιμετωπίσει. Το άτομο με την χαμογελαστή μάσκα δεν θέλει να νιώθει τη λύπη που κρύβει. Το ανδροπρεπές άτομο δεν θέλει να νιώθει το φόβο του. Φυσικά, αυτές οι πλευρές της προσωπικότητας δεν εξαφανίζονται επειδή απλώς δεν τις συνειδητοποιεί. Θαμμένες στα βάθη της προσωπικότητας, επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας και προστάζουν το πεπρωμένο μας.

Μια άλλη πλευρά αυτού του προβλήματος είναι η σπατάλη ενέργειας από την ανάληψη ενός ρόλου ή την υποστήριξη μιας εικόνας. Το ποσό ενέργειας που χρειάζεται για τη διατήρηση ενός ρόλου ή ενός προσωπείου, είναι τόσο μεγάλο, ώστε αυτό που απομένει είναι ελάχιστο για ευχαρίστηση ή δημιουργικότητα. Φανταστείτε έναν ηθοποιό που παίζει ένα ρόλο συνέχεια και εκτός και πάνω στη σκηνή και θα πάρετε κάποια ιδέα της ενέργειας που χρειάζεται για να το κάνει. Η ύπαρξη δεν απαιτεί προσπάθεια γιατί είναι αυθόρμητη και φυσική. Να, γιατί τα παιδιά μπορούν να είναι τόσο δημιουργικά. Όμως, πολλοί άνθρωποι δεν αισθάνονται την προσπάθεια ή το στράγγισμα της ενέργειας από το ρόλο που παίζουν. Αυτό που αισθάνονται είναι μια χρόνια κούραση, οξυθυμία και ματαίωση. Όταν κάποιος παίζει ένα ρόλο, το τελικό αποτέλεσμα είναι πάντα η κατάθλιψη.

Αφού ο ρόλος είναι δομημένος στο σώμα, μπορούμε να καταλάβουμε αυτό τον ρόλο ή την εικόνα που το άτομο προσπαθεί να προβάλει, από τη σωματική έκφραση.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Alexander Lowen - Fear of life.